تأثیر سالیسیلیک اسید و کیتوزان بر القای مقاومت در نخود علیه عامل بیماری‌های پژمردگی و پوسیدگی فوزاریومی*

قارچ عامل پژمردگی فوزاریومی (Fusarium oxysporum f.sp. ciceri) و قارچ عامل پوسیدگی ریشه (Fusarium solani) از عوامل کاهنده عملکرد نخود هستند. از آنجا که مبارزه شیمیایی علیه این قارچ‌ها چندان مؤثر نیست، کاربرد موادی با قابلیت تحریک مکانیسم‌های دفاعی گیاهان که خطرات زیست محیطی نداشته باشند مطلوب به‌نظر می رسد. بر همین اساس امکان القای مقاومت میزبانی در نخود علیه این بیماری‌ها با محلول‌های 0 ، 200 و 400 پی پی ام سالیسیلیک اسید (SA) و کیتوزان به‌صورت اسپری برگی مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور گیاهان تیمار شده در شرایط دمائی 24 درجه سانتیگراد و نور 16 ساعته در اتاقک رشد به مدت 40 روز نگه‌داری شدند. نتایج نشان داد که غلظت 200 پی پی ام کیتوزان باعث کاهش نسبی پوسیدگی ریشه و غلظت 400 پی پی ام آن باعث کنترل پژمردگی گردیدند. غلظت 400 پی پی ام SA در کاهش جزئی علائم پژمردگی مؤثر بود، اما غلظت‌های مختلف  SAتأثیری در کاهش شدت پوسیدگی ریشه ایجاد نکردند. نتایج آزمایش‌ها انجام شده در شرایط آزمایشگاه حاکی از تأثیر مستقیم سالیسیلیک اسید به میزان 24.47 درصد و 39 درصد به ترتیب روی رشد Fusarium oxysporum  f. sp. ciceri و Fusarium solani و کیتوزان به میزان 56.38 درصد و 50.79 درصد به ترتیب روی رشد  Fusarium oxysporum f. sp. ciceri  و Fusarium solani ) در محیط کشت PDA بود. میزان  SAآزاد داخل بافت گیاهان تیمار شده با SA با استفاده از روش HPLC اندازه‌گیری شد. در این تیمار،  SAآزاد داخل بافت تا 168 ساعت پس از مایه‌زنی کاهش یافته و در نتیجه علائم پژمردگی به تدریج ظاهر گردید. فعالیت آنزیم‌های کیتیناز و β-1و4گلوکاناز و مقدار ترکیبات فنولی کل موجود در برگ‌های نخود تیمار شده با SA و کیتوزان در چهار زمان مختلف پس از مایه‌زنی بررسی شد. طبق نتایج افزایش میزان این شاخص‌ها در تیمار 200 پی پی ام SA دیده شد، اما SA نتوانست نقش مهمی در افزایش مقاومت نخود در برابر قارچ عامل پوسیدگی سیاه ریشه ایفا کند، هرچند موجب کاهش علائم پژمردگی فوزاریومی به میزان 26.5 درصد در مقایسه با شاهد آلوده گردید. غلظت‌های مختلف کیتوزان باعث القای جزئی این شاخص‌ها شده اما اثر کنترلی مؤثری بر بیماری پوسیدگی ریشه نداشتند. بیشترین میزان این شاخص‌ها در تیمار 400 پی پی ام کیتوزان و در 168 ساعت پس از مایه‌زنی قارچ عامل پژمردگی فوزاریومی دیده شد. نتایج نشان می‌دهد کاربرد کیتوزان می‌تواند نقش مهمی در افزایش مقاومت گیاه نخود در برابر این بیماری ایفا کند.